Ազատ տնտեսական գոտիներում գործող հարկային արտոնությունները
2011 թ-ի «Ազատ տնտեսական գոտիների մասին» ՀՀ օրենքի հիման վրա՝ պետության կողմից հատուկ նախատեսված տարածքներում ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնելու դեպքում տրամադրվում են որոշ արտոնություններ: Նման գոտիները ստեղծվում են ՀՀ կառավարության կողմից և դրանք կոչված են նպաստել տեխնոլոգիական զարգացման մակարդակի պրոգրեսին, տնտեսության աճին և նոր աշխատանքային տեղերի ստեղծմանը:
Ի՞նչ է ազատ տնտեսական գոտին:
Ազատ տնտեսական գոտին հատուկ նախատեսված տարածք է, որը համարվում է Հայաստանի մաքսային տարածքից դուրս գտնվող և որտեղ ձեռնարկատիրական գործունեությունն իրականացվում է որոշ առանձնահատկություններով: Այդ առանձնահատկությունները պայմանավորված են ԱՏԳ-ու շահագործողների նկատմամբ գործող հարկային արտոնությունների կիրառմամբ: Ներկայումս արդեն ստեղծվել են մի քանի նման գոտիներ և մոտակա ապագայում նախատեսվում է նոր գոտիների ստեղծում: ԱՏԳ-ի կազմակերպիչը ՀՀ կառավարությամբ հիմնադրվող կամ ընտրվող ԱՏԳ տարածքում գործունեության կազմակերպման նպատակով ստեղծվող իրավաբանական անձ է: Կազմակերպիչները չեն կարող իրականացնել ԱՏԳ-ի կազմակերպման հետ չկապված այլ գործունեություն և դրանց նպատակները հետևյալներն են՝
- ԱՏԳ-ի ինժեներական կառույցների և ենթակառուցվածքների կառուցապատումը և օգտագործումը,
- պայմանագրերի կնքումը թույլտվություն ունեցող շահագործողների հետ և պայմանագրի կատարման նկատմամբ հսկողությունը.
- ԱՏԳ-ի անվտանգության կանոնների առանձնահատկությունների սահմանումը.
- ԱՏԳ-ի տարածգում սույն օրենքի պահանջների կատարան ապահովումը.
- ԱՏԳ-ի տարածքում գործունեություն իրականացնելու համար համապատասխան կնքած պայմանագրային պարտավորությունների կատարման ապահովումը.
- ԱՏԳ-ի նախորդ տարվա գործունեության վերաբերյալ հաշվետվությունների ներկայացումը.
- ԱՏԳ-ի միջազգային ճանաչմանը և շահագործողների ներգրավմանը ուղղված միջոցառումների կատարումը.
- ԱՏԳ-ի տնտեսական գոտու շահագործման կանոնների և այլ պարտավորությունների սահմանումը և հրապարակումը:
Կազմակերպիչը վարում է իր գործերը լիազոր մարմնի հետ: Այդ մարմնի լիազորությունները հետևյալներն են՝
- առաջարկել ԱՏԳ-ի կազմակերպման պայմանագրում փոփոխություններ կատարել կամ լուծել այն.
- իրականացնել ԱՏԳ-ի կազմակերպման պայմանագրում նախատեսված պարտավորությունների կատարման հսկողություն.
- իրականացնել շահագործողների՝ թրված թույլտվությունների պահանջներին համապատասխանության ուսումնասիրություն և առաջարկություններ ներկայացնել ՀՀ Կառավարություն.
- պահանջել կազմակերպչից ԱՏԳ-ի գործունեության վերաբերյալ հաշվետվություններ.
- ներկայացնել ՀՀ Կառավարությանը առաջարկներ՝ տրված թույլտվությունների դադարեցման մասին:
Կազմակերպչի կարգավիճակ ստանալու համար իրավաբանական անձը պետք է ստանա ՀՀ Կառավարության թույլտվությունը՝ ազատ տնտեսական գոտու ստեղծման համար: Ազատ տնտեսական գոտիները ստեղծվում են կառավարության կամ մասնավոր անձանց նախաձեռնությամբ: Առաջին դեպքում՝ ազատ տնտեսական գոտու ստեղծման մասին որոշում ընդունելուց հետո, կազմակերպիչը նշանակվում է էկոնոմիկայի նախարարության կողմից՝ «Պետական գնումների մասին» ՀՀ օրենքի կանոնների համաձայն և գնման մրցակցային երկխոսության ձևի կիրառմամբ:
Եթե ազատ տնտեսական գոտին հիմնադրվում է մասնավոր անձի նախաձեռնությամբ, հայտատուն պետք է հայտի հետ կից ներկայացնի հետևյալ փաստաթղթերը՝
- դիմում.
- կազմակերպչի կողմից մատուցվող ծառայությունների ցանկը և դրանց սակագները.
- ազատ տնտեսական գոտու նկարագրոմը, ստեղծման նպատակը և գործունեության ուղությունները.
- գտնվելու վայրը, տարածքի հատակագիծը և շինությունների նախագիծը (դրանց առկայության դեպքում).
- գործարար ծրագիրը:
Հայտի գնահատման նպատակով ստեղծվում է մշտական գործող միջգերատեսչական հանձնաժողով: Այդ հանձնաժողովը 20 աշխատանքային օրվա ընթացքում գնահատում է ներկայացված հայտը և եզրակացություն է ներկայացնում ՀՀ Կառավարությանը, որը քննարկում է ԱՏԳ-ի ստեղծման և կազմակերպիչ նշանակելու վերաբերյալ հարցերը: Էկոնոմիկայի նախարարությունը 3 աշխատանքային օրվա ընթացքում տեղեկացնում է հայտատուին Կառավարության որոշման մասին: Եթե նախաձեռնողի հայտը բավարարվում է Էկոնոմիկայի նախարարությունը՝ Կառավարության որոշումն ուժի մեջ մտնելու պահից 30 օրվա ընթացքում, կնքում է կազմակերպչի հետ պայմանագիր:
Շահագործողն ազատ տնտեսական գոտու տարածքում գործունեություն իրականցնող անձն է: Որպես շահագործող կարող են գործել Հայաստանում գրանցված առևտրային կազմակերպությունները, անհատ ձեռնարկատերերը, կազմակերպության մասնաճյուղերը կամ ներկայացուցչությունները: Հարկ է նշել, որ թվարկված սուբյեկտները կարող են ձեռնարկատիրական գործունեությամբ զբաղվել միայն ազատ տնտեսական գոտու տարածքում և միայն ՀՀ Կառավարության կողմից թույլտվություն ստանալու պայմանով: ԱՏԳ-ի տարածքում գործունեություն իրականացնելու համար շահագործողի և կազմակերպչի միջև պետք է կնքվի պայմանագիր:
Շահագործողները ազատ տնտեսական գոտու տարծքում գործունեություն իրականացնելիս ազատվում են հետևյալ վճարումների կատարման պարտավորություններից՝
- շահութահարկից.
- ավելացված արժեքի հարկից.
- գույքահարկից.
- մաքսատուրքից:
Նշված թույլտվությունը ստանալու համար շահագործողի կողմից կառավարության լիազոր մարմնին ներկայացվում է գործարար ծրագիր, որի հիման վրա ընդունվելու է որոշումը: Շահագործողը պարտավոր է՝
- ազատ տնտեսական գոտու կառուցապատումն իրականացնել՝ ծրագրով նախատեսված ձևով, և համաձայնեցնել կառուցապատումը կազմակերպչի հետ.
- ապահովել իր գործունեության համապատասխանությունը ՀՀ օրենսդրությանը և ԱՏԳ-ի կարգին.
- հետևել անվտանգության կանոնների և պայմանագրում նախատեսված պահանջներին:
ՀՀ Կառավարության կողմից ազատ տնտեսական գոտում ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնելու թույլտվություն ստանալու համար հայտատուն պետք է ներկայացնի՝
- դիմում.
- գործարար ծրագիր.
- կազմակերպչի կողմից տրամադրված տեղեկանք՝ ազատ տնտեսական գոտում գործունեություն իրականացնելու պայմանների մասին:
Հանձնաժողովը 15 աշխատանքային օրվա ընթացքում քննարկում է ներկայացված փաստաթղթերը և գնահատում է գործարար ծրագիրը: Դրանից հետո հանձնաժողովը ներկայացնում է եզրկացություն, որն ուղարկվում է ՀՀ Կառավարությանը, որը 21 աշխատանքային օրվա ընթացքում կայացնում է թույլտվություն տրամադրելու կամ հայտը մերժելու մասին որոշում: Թույլտվություն տրամադրելու մասին որոշումն օրինական ուժի մեջ մտնելու օրվանից՝ 3 ամսվա ընթացքում, շահագործողը և կազմակերպիչը կնքում են պայմանագիր: Նշված կողմերի միջև պայմանագիր կնքելուց հետո 3 աշխատանքային օրվա ժամկետում Էկոնոմիկայի նախարարությունը տրամադրում է շահագործողի թույլտվության վկայական: Վկայական տրամադրելուց հետո 1 աշխատանքային օրվա ընթացքում նախարարությունը պետք է ուղարկի այդ վկայականի պատճենը պետական եկամուտների կոմիտե:
Գործարար ծրագիրը գնահատում են հետևյալ չափանիշներով՝
- արտահանման քաղաքականություն, ուղղություններ և ծավալներ.
- ծրագրի համապատասխանությունն ազատ տնտեսական գոտի ստեղծելու նպատակներին և գործառնական տեսակին.
- տեխնոլոգիական նորարարությունների կիրառումը.
- աշխատատեղերի քանակը և այլ սոցիալական միջոցառումները.
- ընդհանուր ներդրումների ծավալներ.
- տեղեկատվություն հիմնական ռազմավարական գործընկերների մասին (առկայության դեպքում):
Շահագործողի գործունեությունը կարող է դադարեցվել ՀՀ Կառավարության որոշմամբ հետևյալ դեպքերում՝
- շահագործողի ցանկությամբ.
- շահագործողի և կազմակերպչի միջև պայմանգրի լուծման դեպքում.
- ազատ տնտեսական գոտու լուծարման դեպքում.
- թույլտվության վավերական ժամկետի լրանալու դեպքում.
- թույլտվության պահանջների խախտման և չկատարման դեպքում.
- ազատ տնտեսական գոտու տարածքում արգելված գործունեության տեսակներ իրականացնելու դեպքում:
Ազատ տնտեսական գոտում արգելվում է՝
- ռադիոակտիվ նյութերի արտադրություն և առևտուր.
- զենքի, զինամթերքի և պայթուցիկ նյութերի արտադրություն ու առևտուր.
- առանց Հայաստանի Հանրապետության օրեսդրությամբ սահմանված կարգով տրված թույլտվության թմրամիջոցների և հոգեմետ նյութերի ներմուծում, պահպանում, արտադրություն և առևտուր:
Ազատ տնտեսական գոտի մուտք գործելիս ֆիզիկական անձինք, տրանսպորտային միջոցները և ապրանքները ենթարկվում են պարտադիր մաքսային հսկողության: Պետական ծառայությունների որակի բարձրացման նպատակով ազատ տնտեսական գոտիներում գործում է «մեկ պատուհանի» սկզբունքը: Այդ սկզբունքի համաձայն՝ դիմումների ներկայացման, տեղեկատվության ստացման, տեղեկանքների ձևակերպման և մնացած այլ գործողությունները իրականացվելու են միասնական ընդունարանի կողմից, բացառությամբ՝ մաքսային հայտարարագրերի ձևակերպման հետ կապված հարցերի: Շահագործողի թույլտվությամբ չնախատեսված գործունեության տեսակները ԱՏԳ տարածքում իրականացվում են միայն շահագործող չհանդիսացող իրավաբանական անձանց և անհատ ձեռնարկատերերի կողմից: Այդ անձանց գործունեությունը չի համարվելու որպես ՀՀ մաքսային տարածքից դուրս իրականացվող: Այսինքն՝ վերջիններս չեն ստանալու շահագործողների նկատմամբ կիրառվող հարկային և մաքսային արտոնությունները:
ՀՀ Կառավարության որոշմամբ ազատ տնտեսական գոտիները կարող են նախատեսված ժամկետից վաղ լուծարվել, սակայն այդ դեպքում կազմակերպչի և շահագործողների կրած վնասները ենթակա են պարտադիր հատուցման: Ազատ տնտեսական գոտիներում առաջացող վեճերը լուծվում են Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության հիման վրա:
07.08.2015