Հայաստանի տարածքում գնումների իրականացման կարգը կարգավորվում է “գնումների մասին”ՀՀ օրենքով: Պատվիրատուների պարագայում կարող են հանդես գալ:

• պետական կառավարման եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինները, պետական կամ համայնքային հիմնարկները;
• Հայաստանի Հանրապետության Կենտրոնական Բանկ;
• պետական մարմիններ և հաստատություններ;
• պետության կամ համայնքների հիսուն տոկոսից ավելի բաժնեմաս ունեցող կազմակերպությունները;
• պետական կամ համայնքային կամ ոչ առեւտրային պետական կամ համայնքային կազմակերպությունների կամ պետության կամ համայնքների հիսուն տոկոսից ավելի բաժնեմաս ունեցող կազմակերպությունների կազմած միավորումները (միությունները);
• նվիրատվության կարգով ՀՀ պետությունից կամ համայնքից կամ ՀՀ կենտրոնական բանկից կամ պետական կամ համայնքային ոչ առեւտրային կազմակերպությունից կամ պետության կամ համայնքների հիսուն տոկոսից ավելի բաժնեմաս ունեցող կազմակերպություններից միջոցներ ստացած իրավաբանական անձինք ‘ նվիրատվության կարգով ստացված միջոցների հաշվին կատարված գնումների մասով;
• հասարակական կազմակերպություններ;

Պատասխանելով գնումների մասնակիցներին ներկայացվող պահանջների մասին հարցին, Ցանկանում եմ նշել, որ ցանկացած անձ, անկախ նրանից, թե նա օտարերկրյա ֆիզիկական անձ է, օտարերկրյա կազմակերպություն կամ քաղաքացիություն չունեցող անձ, ունի գնման գործընթացին մասնակցելու հավասար իրավունք: Ֆիզիկական անձանց կամ կազմակերպությունների ազգությանը վերաբերող սահմանափակումները կիրառվում են միայն ՀՀ կառավարության որոշման առկայության դեպքում, երբ առկա է Ազգային անվտանգության սպառնալիք: Ընդ որում, պատվիրատուի հրավերով նշվում է այն անձանց շրջանակը, որոնց կարող է հասցեագրված լինել գնմանը մասնակցելու առաջարկը։

Խոսելով գնումների մասնակցության արգելքների մասին ՝ կարելի է նշել հետեւյալ կատեգորիաները։

• դատական կարգով սնանկ ճանաչված անձինք);
• ՀՀ հարկային և պարտադիր սոցիալական ապահովության վճարների ժամկետանց պարտքեր ունեցող անձինք;
• այն ընկերությունները, որոնց գործադիր մարմինները (տնօրենը, գործադիր տնօրենը) հայտի ներկայացման պահին նախորդող 3 տարվա ընթացքում դատապարտվել են տնտեսական գործունեության կամ պետական ծառայության դեմ ուղղված հանցագործությունների համար, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ դատվածությունը հանված կամ մարված է;
• անձինք, որոնք ընդգրկված են գնումներին մասնակցելու իրավունք չունեցող մասնակիցների ցուցակում:

Այդ ցուցակում ընդգրկվում են այն անձինք, որոնք հայտի ներկայացումից 1 տարի առաջ:

• բազմիցս խախտել են պայմանագրով նախատեսված կամ գնման գործընթացում ստանձնած պարտավորությունը, ինչը հանգեցրել է պատվիրատուի հետ պայմանագրի միակողմանի լուծման կամ գնման գործընթացին տվյալ մասնակցի հետագա մասնակցության դադարեցման;
• գնման գործընթացում կեղծ տեղեկություններ են տրամադրվել;
• որպես ընտրված մասնակից ավելի քան 1 անգամ հրաժարվել են պայմանագիր կնքելուց;
• հակամենաշնորհային մարմնի որոշումը մրցակցության մասին օրենսդրության խախտման և հակամրցակցային համաձայնությունների կնքման, ինչպես նաև գերիշխող դիրքի չարաշահման վերաբերյալ:

Ուզում եմ նշել, որ այդ ցուցակը ենթակա է հրապարակման ։

Եթե խոսենք պատվիրատուի հրավերով սահմանված որակավորման չափանիշներին մասնակիցների համապատասխանության մասին, ապա մասնակիցը պետք է:

• համապատասխանելու պայմանագրով նախատեսվող մասնագիտական գործունեությանը;
• ունենալ մասնագիտական փորձ;
• ունենալ տեխնիկական միջոցներ;
• ունենալ ֆինանսական միջոցներ;
• ունենալ աշխատանքային ռեսուրսներ.

Պատվիրատուի հրավերները կարգավորում և լրացնում են այդ չափանիշները բավականին մանրամասն: Սակայն չեն կարող սահմանվել այնպիսի չափանիշներ, որոնք նախատեսված չեն վերոնշյալ ցանկում, խտրական են կամ սահմանափակում մրցակցությունը (այսինքն ՝ անհիմն պարզեցնում կամ բարդացնում են որևէ մեկի համար գնումների ընթացակարգը) կամ համարժեք և նպատակահարմար չեն ։

Հայաստանում գնումներն իրականացվում են մի քանի ընթացակարգերով:

• բաց ընթացակարգ;
• մրցակցային երկխոսության ընթացակարգ;
• սահմանափակ ընթացակարգ;
• բանակցային ընթացակարգ;

Գնումների յուրաքանչյուր այդ ընթացակարգերի ունեն իրենց առանձնահատկությունները եւ տարբերությունները. Ընդհանուր կարգին, գնումների նախընտրելի ընթացակարգին համապատասխան բաց ընթացակարգ է, իսկ ընթացակարգերի մնացած տեսակները պատվիրատուի կողմից կիրառվում են միայն օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերում ։

Հայաստանում մրցույթի մասին տեղեկատվությունը հրապարակվում է պաշտոնական կայքերում հայտարարությունների տեսքով, եւ բաց ընթացակարգի դեպքում այն հրապարակվում է ինչպես Հայերեն, այնպես էլ ռուսերեն եւ անգլերեն լեզուներով: Եթե գնման ծավալը գերազանցում է 50 բազային չափերը, այսինքն ՝ 50.000.000 դրամը (1 բ. ռ. հավասար է 1.000.000 դրամի), ապա հայտերը, բացի հայերենից, կարող են ներկայացվել նաև անգլերեն և (կամ) ռուսերեն լեզուներով:

Բաց ընթացակարգ

Ամեն ինչ սկսվում է նրանից, որ պատվիրատուի ղեկավարի հրամանով ձևավորվում է մինչև ինն անդամ ունեցող գնահատման հանձնաժողով ։ Նրա լիազորությունների մեջ է մտնում հայտարարությունների եւ հրավերների տեքստերի հաստատումը, հրավերում փոփոխությունների կատարումը, գնման ընթացակարգի վերաբերյալ պարզաբանումների ներկայացումը, հայտերի բացումը եւ գնահատումը, ինչպես նաեւ գնման հաղթողի (հաղթողների) որոշումը:

Այնուհետեւ հրապարակվում է գնումների հայտարարություն եւ գնումների հայտարարություն: Այդ ժամկետի ընթացքում ֆիզիկական եւ իրավաբանական անձինք կարող են հայտեր ներկայացնել գնմանը մասնակցելու համար, եւ հայտի ներկայացման ժամկետը պետք է հավասար լինի դիմումի հրապարակման պահից առնվազն 40 օրացուցային օրվա: Հայտարարության մեջ նշվում են պատվիրատուին վերաբերող բոլոր անհրաժեշտ տվյալները ‘անվանումը եւ հասցեն, ընթացակարգի կոդը, առարկայի եւ գնման պայմանագրի բնութագիրը, հրավեր ստանալու պայմանները թղթային կրիչով, այդ թվում’ դրա համար գանձվող վճարի չափը, վճարման կարգը, լեզուն կամ լեզուները, որոնց վրա պետք է ներկայացվեն հայտերը, մասնակիցների որակավորման չափանիշների համառոտ շարադրանքը, հաղթողի որոշման չափանիշները, հայտերի ներկայացման ձեւը, վայրը եւ ժամկետը եւ այլն:

Ռուսերեն եւ անգլերեն լեզուներով հրավերի տրամադրման կարգը, այդ թվում ՝ դրա համար գանձվող վճարի չափի հաշվարկման կարգը սահմանվում է հրավերով: Սույն հոդվածով սահմանված կարգով հրավեր չստանալը չի սահմանափակում մասնակցի ‘ բաց ընթացակարգին մասնակցելու իրավունքը:

Հրավերում պարտադիր նշվում են հայտերի նախապատրաստման հրահանգները, որակավորման չափանիշները, մասնակցության իրավունքին ներկայացվող պահանջները եւ դրանց գնահատման կարգը, գնման առարկայի բնութագրերը, հայտերի գնահատման եւ հաղթողի ընտրության կարգը, պայմանագրի նախագիծը, գնման պայմաններն ու կարգը, Եթե գնումն իրականացվում է կուսակցությունների եւ մասնակիցների կողմից թույլատրվում է հայտ ներկայացնել միայն ձեռք բերվող ապրանքների, աշխատանքների եւ ծառայությունների մի մասի համար, հայտով ներկայացվող գնի հաշվարկման կարգը եւ այլ տվյալներ:

Դիմում

Հայտը ներկայացվում է հրավերով սահմանված կարգով։ Դրանում պետք է պարունակվեն հետեւյալ տեղեկությունները:

• դիմում ‘ հրավերի պահանջներին իր տվյալների համապատասխանության վերաբերյալ;
• գնային առաջարկ;
• Հայտի ապահովում;
• ոչ գնային առաջարկ (տեխնիկական առաջարկ), եթե դա նախատեսված է հրավերով;
• հրավերով նախատեսված այլ փաստաթղթեր (տեղեկություններ):

Եթե հայտն ուղարկվում է թղթային կրիչով, ապա մասնակցի առաջարկը եւ դրան առնչվող փաստաթղթերը ներդրվում են ծրարում եւ կնքվում կազմակերպության կնիքով: Ծրարի մեջ անհրաժեշտ է ներդնել բնօրինակը եւ հրավերի մեջ նշված պատճենների քանակը: Փաստաթղթերի փաթեթներում կատարվում է համապատասխան գրառում ՝ “օրիգինալ” և “պատճեն”բառերը ։ Ծրարը եւ հրավերով նախատեսված մասնակցի կազմած փաստաթղթերը ստորագրում են դրանք ներկայացրած անձը կամ վերջինիս լիազորված անձը (գործակալը): Եթե հայտը ներկայացվում է գործակալի կողմից, ապա հայտում ներկայացվում է վերջինիս նման լիազորություն վերապահելու մասին փաստաթուղթ։

Մասնակիցները կարող են մասնակցել գնման գործընթացին համատեղ գործունեության (կոնսորցիումի) կարգով: Այդ դեպքում հայտը ներառում է նաև համատեղ գործունեության պայմանագիր,

հաշվի է առնվում մասնակիցների Միասնական որակավորումը եւ նրանք կրում են համատեղ եւ համապարտ պատասխանատվություն:

Ծրարի վրա հայտը կազմելու լեզվով նշվում են պատվիրատուի անվանումը եւ հայտի ներկայացման վայրը (հասցեն), բաց ընթացակարգի ծածկագիրը, “չբացել մինչեւ հայտերի բացման նիստը” բառերը, մասնակցի անվանումը (անվանումը), գտնվելու վայրը եւ հեռախոսահամարը:

Սույն հոդվածի պահանջներին չհամապատասխանող հայտերը հայտերի բացման նիստում մերժվում են գնահատման հանձնաժողովի կողմից եւ նույն ձեւով վերադարձվում են դրանք ներկայացրած անձին:

Հայտն ուժի մեջ է մինչև պայմանագրի (շրջանակային համաձայնագրի) կնքումը, մասնակցի կողմից հայտի հետ վերցնելը, հայտի մերժումը կամ գնման ընթացակարգը չկայացած հայտարարելը, Ընդ որում մասնակիցը կարող է փոխել այն մինչև դրա գործողության ժամկետի ավարտը ։ Հայտի փոփոխման դեպքում փաստաթղթերը ձեւակերպվում են վերոնշյալ կարգին համապատասխան եւ գումարվում “փոփոխություն”բառը:

Հայտի ապահովում

Մասնակիցը, հրավերով սահմանված կարգով, հայտում ներկայացնում է հայտի ապահովումը եւ սահմանում է ապահովման չափը, որը չի կարող պակաս լինել հայտի գնի 2 տոկոսից: Ապահովությունը ներկայացվում է մասնակցի կողմից միակողմանի հաստատված դիմում – տույժի տեսքով:

Այդ տույժն անցնում է պատվիրատուին, եթե մասնակիցը ընտրված է, սակայն նա հրաժարվում է պայմանագիր կնքել կամ զրկվում է այն կնքելու իրավունքից, խախտել է գնման շրջանակներում իր վրա դրված պարտավորությունները կամ հրաժարվում է գնմանը հետագա մասնակցությունից հայտը բացելուց հետո: Շրջանակային համաձայնագրեր կնքելիս ապահովման չափը հավասար է գնումների բազային միավորին (1 մլն դրամ):

Հայտերի բացում և գնահատում

Հայաստանում մրցույթի անցկացման ժամանակ հայտերը բացվում են հրավերում նշված պահին ‘ հայտերի բացման նիստին: Հայտերի բացումից հետո Կազմվում է արձանագրություն, որը կցվում է գնման ընթացակարգի արձանագրությանը: Արձանագրությունն ստորագրում են գնահատող հանձնաժողովի նիստին ներկա հանձնաժողովի անդամները:

Մասնակիցները եւ նրանց ներկայացուցիչները կարող են ներկա գտնվել գնահատող հանձնաժողովի նիստին: Մասնակիցները կամ նրանց ներկայացուցիչներն իրավունք ունեն պահանջել գնահատող հանձնաժողովի նիստերի արձանագրությունների պատճենները, որոնք տրամադրվում են 1 օրվա ընթացքում: Պատվիրատուն պարտավոր է ապահովել մասնակիցների կողմից որպես գաղտնի նշված տեղեկությունների գաղտնիությունը եւ պատասխանատվություն է կրում դրանց հրապարակման հետեւանքով մասնակիցներին պատճառված վնասի համար:

Հայտերը գնահատվում են հրավերով սահմանված կարգով։ Բավարար գնահատական են ստանում հայտերը, որոնք համապատասխանում են հրավերի պահանջներին, հակառակ դեպքում հայտերը ստանում են անբավարար գնահատական և մերժվում: Գնահատումը կարող է առաջանալ ինչպես ֆինանսական, այնպես էլ ոչ ֆինանսական գործոններից: Գնահատման արդյունքում ընտրվում է գնման մասնակիցը (մասնակիցները), որը պարտավոր է 5 օրվա ընթացքում կատարել պայմանագրի ապահովումը, որի չափը չի կարող պակաս լինել պայմանագրի արժեքի 5 տոկոսից:

Պայմանագրի կնքումը

Ընտրված մասնակիցը տեղեկացվում է պատվիրատուի կողմից ընտրված մասնակցին հայտարարելուն հաջորդող 5 օրացուցային օրվա ընթացքում ‘ նրան ներկայացնելով պայմանագիր կնքելու առաջարկ եւ պայմանագրի նախագիծ:

Եթե մասնակիցը պայմանագիր կնքելու մասին ծանուցումն ու պայմանագրի նախագիծը նախատեսված ժամկետում ստանալուց հետո չի ստորագրում պայմանագիրը եւ պատվիրատուին չի ներկայացնում պայմանագրի ապահովումը, իսկ պայմանագրում կանխավճարի եւ կանխավճարի ապահովման մասին պայման ունենալու դեպքում նա կզրկվի պայմանագիր կնքելու իրավունքից: Պայմանագրի կնքման հաջորդ օրը գումարվում է արդյունքների ամփոփման նիստ, որի ընթացքում հայտարարվում են բաց ընթացակարգի արդյունքները:

Գնման ընթացակարգը հայտարարվում է չկայացած, եթե:

• բոլոր հայտերը չեն համապատասխանում հրավերի պահանջներին;
• գնման պահանջարկը դադարում է;
• ոչ մի հայտ չի ներկայացվել;

Գնման ընթացակարգը չկայացած հայտարարելուց հետո արգելվում է չբացված հայտերի բացումը.դրանք պետք է վերադարձվեն մասնակիցներին: Գնահատող հանձնաժողովի, պատվիրատուի և մասնակիցների միջև բանակցություններն արգելված են ։ Բացառություն է կազմում այն դեպքը, երբ բաց ընթացակարգին մասնակցում է մեկ մասնակից, եւ նրա ներկայացրած հայտը համապատասխանում է հրավերի պահանջներին: Սույն կետի համաձայն վարվող բանակցությունները կարող են հանգեցնել միայն առաջարկվող գնի իջեցման եւ (կամ) վճարման պայմանների փոփոխման:

Պայմանագրի գնի հաշվարկ

Պայմանագրի գնի հաշվարկը ներառում է գնման պայմանագրի կատարումն ապահովելու համար անհրաժեշտ բոլոր վճարումները (ծախսերը), այդ թվում ՝ հարկերը, տուրքերը, փոխադրման եւ ապահովագրության ծախսերը, պրեմիում վճարները եւ շահույթը:

Պայմանագրի գինը կարող է լինել գործոն, երբ այն փոխվում է պայմանագրով նախատեսված պայմանների (գործոնների) փոփոխության ազդեցության ներքո: Հակառակ դեպքում պայմանագրի գինը կայուն է, եւ կողմերը պարտավոր են կատարել պայմանագրային պարտավորությունները ամբողջ ծավալով ՝ պայմանագրի գնի շրջանակներում ։