Հայաստանի Հանրապետությունում եկամտային հարկի հաշվարկումը եւ վճարումը
2010թ. դեկտեմբերի 22-ին ընդունվել է “Եկամտահարկի մասին”նոր օրենքը ։ Սույն օրենքը սահմանել է եկամտահարկի վճարման նոր պայմանները, կարգը եւ դրույքաչափերը: Սա ուղղակի հարկ է, որը հարկ վճարողների կողմից վճարվում է Հայաստանի Հանրապետության բյուջե ։
Հարկման օբյեկտները եւ սուբյեկտները
Հայաստանի Հանրապետությունում եկամտահարկը վճարվում է ֆիզիկական անձանց կողմից: Նրանց թվում կարելի է առանձնացնել ռեզիդենտներին եւ ոչ ռեզիդենտներին. Ռեզիդենտները Հայաստանի տարածքում են գտնվում ընդհանուր առմամբ 183 և ավելի օր հարկային ժամանակահատվածում, կամ էլ նրանց կենսական շահերի կենտրոնը գտնվում է ՀՀ-ում: Ռեզիդենտ է համարվում նաև այն անձը, որը գտնվում է ՀՀ սահմաններից դուրս ժամանակավոր պետական ծառայության մեջ: Ոչ ռեզիդենտ են անձինք, ովքեր չեն ընկնում տակ վերը նշված պայմանների. Եկամտային հարկ վճարողների շարքում պետք է նշել նաեւ նոտարներին եւ անհատ ձեռնարկատերերին:
Հարկվող եկամուտը հաշվետու ժամանակաշրջանում վճարողի համախառն եկամտի եւ եկամուտների եւ ծախսերի նվազեցումների տարբերությունը: Հաշվետու ժամանակահատվածը տևում է հունվարի 1-ից մինչև դեկտեմբերի 31-ը: Եկամուտ ասելով ենթադրվում է այն գույքը, որը հարկ վճարողի կողմից ենթակա է աշխատանքային կամ քաղաքացիաիրավական պայմանագրերից կամ այլ հիմքերից ստացման, ինչպես նաեւ բնամթերային ձեւով ստացման ենթակա եկամուտները: Համախառն եկամուտ ասելով ենթադրվում է բոլոր այն եկամուտների ընդհանուր գումարը, որոնք հաշվետու ժամանակաշրջանում վճարողի կողմից ենթակա են ստացման:
Եկամտային հարկի բազայից բյուջե գանձվող գումարները հաշվարկելիս նվազեցվում են այն գումարները, որոնց վրա չի կարող տարածվել հարկերի գանձումը: Այդ գումարներից պետք է առանձնացնել հետեւյալը:
- նպաստների գումարը (բացառությամբ ժամանակավոր անաշխատունակության նպաստների);
- կենսաթոշակները;
- ապահովագրական հատուցում (բացառությամբ կենսաթոշակային կուտակային համակարգի վճարների);
- “զինծառայողների եւ նրանց ընտանիքների անդամների սոցիալական ապահովության մասին” օրենքում թվարկված ծառայությունների հետ կապված զինծառայողների եւ նրանց հավասարեցված անձանց որոշ եկամուտներ (այդ թվում ՝ բնամթերային ձեւով), ինչպես նաեւ պարտադիր ժամկետային ծառայության ծառայողների պաշտոնային դրույքաչափը եւ ծխախոտի համար դրամական հատուցումը;
- զոհված զինծառայողների ընտանիքների անդամներին տրամադրվող միանվագ վճարները եւ հաշմանդամ դարձած զինծառայողներին տրվող վճարները;
- սոցիալական պաշտպանության համակարգի պատվավոր վճարումներ, դրամական օգնություն և նպաստներ;
- ալիմենտներ;
- արյան եւ կրծքի կաթի եւ դոնորության այլ տեսակների հանձնման համար ստացված եկամուտները;
- ժառանգական գույքը;
- պետական եւ համայնքային մարմինների որոշումների հիման վրա Անվճար առանձնացված գույք եւ այլն;
- սեփականության իրավունքով պատկանող գույքի վաճառքից հարկային գործակալ չհանդիսացող անձանցից ստացված գումարները, բացառությամբ ձեռնարկատիրական գործունեության իրականացման հետեւանքով ստացվող գումարների;
- կրթաթոշակներ;
- վնասների փոխհատուցում (բացառությամբ բաց թողնված օգուտի);
- վարկեր, վարկեր;
- եւ այլ նվազեցումներ;
Եկամտահարկի դրույքաչափերը Հայաստանում
Եկամտահարկի դրույքաչափը տատանվում է եւ աճում է ‘ կախված ֆիզիկական անձի եկամուտների մակարդակից: Այսպես, առանց հարկերի վճարման ներգրավման հարկային գործակալի դրույքաչափը հավասար է 24.4 % տարեկան 1.440.000 դրամ եկամուտի դեպքում: Ավելի մեծ գումարի դեպքում գործում է առաջադիմական համակարգ։ Մինչև 120.000 ՀՀ դրամի չափով ամսական եկամտի դեպքում հարկային գործակալի (այլ անձի, ում վրա դրված է հարկի հաշվարկման և վճարման պարտականությունը) հարկի ներգրավմամբ տոկոսադրույքը հավասար է 24.4% – ի: Եկամուտների ավելի բարձր մակարդակի դեպքում կրկին կիրառվում է հարկերի որոշման պրոգրեսիվ համակարգ։
Հարկային գործակալները պարտավոր են մինչեւ ընթացիկ ամսվան հաջորդող ամսվա 20 – ը տրամադրել եկամտահարկի վերջնական հաշվարկ: Եկամտային հարկը պետական բյուջե է վճարվում հաշվարկման ամսվան հաջորդող ամսվա 20 – ից ոչ ուշ: Ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնելու դեպքում հարկվող օբյեկտները նույնպես նվազում են ուղղակիորեն ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնելու համար ծախսված գումարների վրա (օրինակ ՝ նյութական ծախսեր, աշխատանքի վարձատրության վճարումներ և դրան հավասարեցված այլ վճարումներ, ամորտիզացիոն մասհանումներ, վարձավճարներ, ապահովագրական վճարներ և այլն): Անհատ ձեռնարկատերերի կողմից եկամտային հարկի վճարման կարգը սահմանվում է “Շահութահարկի մասին”օրենքով:
Դրա հետ մեկտեղ ֆիզիկական անձանց որոշակի կատեգորիաների համար օրենսդրորեն պահանջվում է տրամադրել եկամտահարկի տարեկան հաշվարկներ ։ Նման պահանջ ամրագրված չէ, օրինակ, հարկային գործակալների միջոցով հարկ վճարողների նկատմամբ ։ Հայաստանում եկամուտների տարեկան հաշվարկը տրամադրվում է բացառապես էլեկտրոնային եղանակով հարկային մարմնին ‘ մինչև տվյալ տարվան հաջորդող տարվա ապրիլի 15-ը:
Նաեւ Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսդրությունը ձգտում է բացառել կրկնակի հարկումը: Այսպիսով, ՀՀ սահմաններից դուրս ստացվող եկամտի գումարը ներառվում է Հայաստանում հայտարարագրվող տարեկան եկամտի ընդհանուր գումարի մեջ և հաշվի է առնվում հարկի չափը որոշելիս ։ ՀՀ ռեզիդենտների վճարված հարկը նվազեցվում է օտարերկրյա պետություններում գանձված հարկի գումարի չափով: