Ակցիզային հարկը անուղղակի հարկ է, որը կապված չէ ապրանքի արժեքի, արտադրության ծախսերի հետ, այլ կախված է հարկման նպատակներից եւ բյուջեի պահանջներից: Ակցիզային հարկով հարկվում է Հայաստանի տարածքում որոշ ապրանքատեսակների իրացումը, ինչպես նաեւ որոշ ապրանքատեսակների ներմուծումը ։ Ակցիզային հարկը սահմանվում է “ակցիզային հարկի մասին”Հայաստանի Հանրապետության օրենքով: Ըստ այդ օրենքի ՝ ակցիզային հարկով հարկման ենթակա ապրանքներն են գարեջուրը, խաղողի եւ այլ գինիները, սպիրտը (բացի կոնյակից) եւ սպիրտային խմիչքները, ծխախոտի արդյունաբերական տեղակալները, սիգարները, սիգարիլները եւ ծխախոտային սիգարետները կամ նրանց տեղակալները, բենզինը, հում նավթն ու նավթամթերքը, դիզելային վառելիքը, նավթային գազերը եւ գազանման այլ ածխաջրածինները (բացի բնական գազից), յուղերը:

Վերը նշված ապրանքները արտադրող եւ ներմուծող իրավաբանական կամ ֆիզիկական անձինք ակցիզային հարկ վճարողներ են: Հայաստանի Հանրապետությունում սահմանված կարգով պետական գրանցում ստացած անձանց հետ կնքված պայմանագրերով Հանրապետության տարածքում արտադրվող (պատրաստվող, շշալցվող) ակցիզային հարկի հաշվարկման եւ վճարման պարտավորությունը եւ նրանց կողմից տրամադրված հումքից (այդ թվում ՝ այլ տարայով շշալցման կամ փաթեթավորման համար) պատրաստված այդ անձինք (պատվիրատուները) կրում են: Նույն պարտավորությունը կրում են ապրանքներ արտադրող անձինք, եթե սահմանված կարգով Հայաստանի Հանրապետությունում չեն ստացել պետական գրանցում:

Ակցիզային հարկի օբյեկտներ են համարվում:

• ակցիզային հարկով հարկման ենթակա եւ “ներքին սպառման համար բացթողում” մաքսային կարգով Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծվող ապրանքները»;
• Հայաստանի Հանրապետության տարածքում ակցիզային հարկով հարկման ենթակա ապրանքներն արտադրողների կողմից (այդ թվում ՝ անհատույց) օտարելը;
• ապրանքների մատակարարումը որպես ավանդ համատեղ գործունեություն իրականացնելու միջոցով, Եթե համատեղ գործունեություն իրականացնելու մասով հարկային մարմին չի ներկայացվել հաշվարկման եւ վճարման պարտականությունների փոխանցման մասին հայտարարագիր:

Բազայում ներառվում է ենթաակցիզային ապրանքների արժեքը (այդ թվում ՝ մաքսային) կամ ապրանքի քանակը (ծավալը) ։ Հարկ է հիշել, որ ոչ բոլոր ենթաակցիզային ապրանքներից է գանձվում ակցիզային հարկ, ուստի Հայաստանի հարկային օրենսդրությունը նախատեսում է դեպքեր, երբ ապրանքները չեն հարկվում ակցիզային հարկով ։

Նման արտոնությունները տրամադրվում են:

• Հայաստանի սահմաններից դուրս արտահանվող ապրանքների (բացի ԵԱՏՄ երկրներից) իրացման (օտարման) դեպքում վճարումը եւ հարկային հաշվարկները հիմնավորող փաստաթղթերի պատճենների առկայության դեպքում;
• ԵԱՏՄ և Հայաստանի միասնական մաքսային օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ներմուծվող և արտահանվող ենթաակցիզային ապրանքներին, որոնք տարբերվում են “ներքին սպառման համար բացթողում” մաքսային կարգից»;
• բռնագրավված կամ հօգուտ պետության փոխանցված եւ ժառանգության իրավունքով անձին անցած ենթաակցիզային ապրանքներ ներմուծելու եւ օտարելու դեպքում;
• ենթաակցիզային ապրանքներ, որոնց ներմուծումը անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձանց կողմից “Մաքսային կարգավորման մասին” օրենքին համապատասխան ձեռնարկատիրական գործունեության նպատակով իրականացվող ներմուծում չի համարվում;
• 40 տոկոս կամ ավելի սպիրտայնությամբ չզորացրված կոնյակը այլ անձանց օտարելիս;
• օրենքով հաստատվող այլ արտոնությունները:

Թվարկենք Հայաստանի Հանրապետությունում ակցիզային հարկի որոշ դրույքաչափեր:

• գարեջուր-30%, բայց ոչ պակաս, քան 105 դրամ մեկ լիտրի համար;
• խաղողի գինիներ – 10%, բայց ոչ պակաս, քան 100 դրամ մեկ լիտրի համար;
• Վերմուտ եւ այլ խաղողի գինիներ, որոնք պարունակում են բուսական կամ բուրավետ լուծամզվածքներ ՝ 50 %, բայց ոչ պակաս, քան 750 դրամ մեկ լիտրի համար;
• էթիլային սպիրտ – 50%, բայց ոչ պակաս, քան 900 դրամ մեկ լիտրի համար;
• ալկոհոլային խմիչքներ ՝ 50%, բայց ոչ պակաս 500 դրամ մեկ լիտրի համար;
• ծխախոտի արդյունաբերական փոխարինիչներ – 1500 դրամ 1 կգ-ի համար;
• հում նավթ և նավթամթերք-27000 դրամ մեկ տոննայի համար;
• բենզին – 25000 դրամ մեկ տոննայի համար;
• ծխախոտ ֆիլտրով և ծխախոտ առանց ֆիլտրի – 5000 և 1400 դրամ համապատասխանաբար 1000 հատի համար:

Ենթաակցիզային ապրանքներ ՝ ԱՏԳ ԱԱ ծածկագրով-2203, 2204, 2205, 2206, 2207, 2208, 2402 ենթակա են մակնշման, որի կարգն ու պահանջները սահմանում է ՀՀ կառավարությունը: ՀՀ-ում արտադրվող ապրանքների դրոշմավորման համար անհրաժեշտ է ներկայացնել դիմում 2 էկզեմլյարով, ակցիզային դրոշմանիշերի ձեռքբերման գումարի վճարումը հավաստող փաստաթղթի պատճենը, նախկինում ձեռք բերված դրոշմապիտակների օգտագործման հաշվետվությունը, արտադրողների կողմից հումքային սպիրտի ձեռքբերման վերաբերյալ հաշվետու փաստաթղթերի պատճենները, տուրքերի և համապատասխանության սերտիֆիկատների վճարման վերաբերյալ լիցենզիաների, անդորրագրերի պատճենները (անհրաժեշտության դեպքում): Չօգտագործված ակցիզային դրոշմանիշերը վերադարձվում են հարկային մարմնին կամ մաքսային մարմնին ՝ օրենքով սահմանված կարգով: Նրանց հանձնումն այլ անձանց արգելված է ։ Դրոշմավորված ապրանքների վրա ակցիզային դրոշմանիշների գործողության ժամկետը չի կարող լինել 2 տարուց պակաս, Իսկ կառավարության կողմից ակցիզային դրոշմանիշի նոր ձեւի ընդունման դեպքում ՝ որոշումն ընդունելու օրվանից 6 ամիս:

Ակցիզային դրոշմանիշերը կարող են տրամադրվել միայն Հայաստանում գրանցված իրավաբանական անձանց եւ անհատ ձեռնարկատերերին: Ապրանք Հայաստան ներմուծելիս պետք է մաքսային մարմին ներկայացնել ակցիզային դրոշմանիշեր ձեռք բերելու մասին դիմում, օտարերկրյա կոնտրագենտի հետ պայմանագրի պատճենը, որի հիման վրա ձեռք կբերվի ապրանքը եւ իրականացվի դրա հետագա ներմուծումը, դիմումը ներկայացնելու օրվա դրությամբ նախկինում տրամադրված ակցիզային դրոշմանիշերի օգտագործման մասին հաշվետվություն: Դիմումը ներկայացվում է նախապես մինչեւ ներմուծումը (բացառությամբ ներմուծման ալկոհոլային խմիչքների պակաս, քան 25000 շիշ, ծխախոտ եւ այլն): Ներկայացված դիմումի վերաբերյալ որոշումը հարկային մարմինները կայացնում են 5-օրյա ժամկետում: Ակցիզային դրոշմանիշերը ներմուծողին տրամադրվում են 90 օր ժամկետով։

Էթիլային սպիրտ եւ ալկոհոլային արտադրանք ներմուծելու համար մեկ ակցիզային դրոշմանիշի արժեքը 100 դրամ է, ծխախոտային արտադրանքը ՝ 25 դրամ: Հայաստանի սահմաններում էթիլային սպիրտի արտադրության արժեքը հավասար է 100 դրամի, ալկոհոլային արտադրանքի ՝ 50 դրամի, ծխախոտի արտադրանքի ՝ 25 դրամի:

Հայաստանում արտադրություն իրականացնող անձանց համար ակցիզային հարկի հարկային ժամանակաշրջան է համարվում մեկ ամիսը։ Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջե հարկի վճարումը պետք է կատարվի մինչեւ հարկային ժամանակաշրջանին հաջորդող ամսվա 20-ը: Հարկային մարմիններին տրամադրվում են նաեւ հարկային հաշվարկներ յուրաքանչյուր եռամսյակից (3 ամիս) հետո ՝ մինչեւ հաշվետու եռամսյակին հաջորդող ամսվա 20-ը:

Ենթաակցիզային ապրանքներ ներմուծողները պարտավոր են ապրանքը Հայաստան ներմուծելուց հետո 10 օրվա ընթացքում վճարել հարկ, նրանք ազատվում են հարկային հաշվարկներ տրամադրելու պարտականությունից: Սակայն ԵԱՏՄ երկրներից ներկրողների համար սահմանված է ակցիզային հարկի վճարման այլ կարգ։ ԵԱՏՄ երկրներից ներմուծում իրականացնող անձինք պարտավոր են ակցիզային հարկը վճարել մինչև ներմուծման օրվա ամսվան հաջորդող ամսվա 20 – ը: