Ներմուծումը, դա ապրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների, մտավոր գործունեության արդյունքների, այդ թվում՝ դրանց նկատմամբ բացառիկ իրավունքների ներմուծումն է արտերկրից երկրի մաքսային տարածք՝ առանց հետ արտահանման պարտավորության: Իսկ արտահանումը, դա ապրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների, մտավոր գործունեության արդյունքների, այդ թվում՝ երկրի մաքսային տարածքից դրանց նկատմամբ բացառիկ իրավունքների արտահանումն է արտասահման՝ առանց հետ ներմուծման պարտավորության։

ԵՏՄ-ն (Եվրասիական տնտեսական միություն) տարածաշրջանային տնտեսական ինտեգրման միջազգային կազմակերպություն է, որը ԵՏՄ պայմանագրով հաստատված միջազգային իրավաբանական անձ է։ ԵՏՄ-ում ապահովվում է ապրանքների, ծառայությունների, կապիտալի և աշխատանքային ուժի ազատ տեղաշարժումը, ինչպես նաև տնտեսական ոլորտներում համակարգված, համաձայնեցված կամ միասնական քաղաքականության իրականացումը։ Եվրասիական տնտեսական միության անդամ երկրներն են՝ Հայաստանի Հանրապետությունը, Բելառուսի Հանրապետությունը, Ղազախստանի Հանրապետությունը, Ղրղզստանի Հանրապետությունը և Ռուսաստանի Դաշնությունը։ ԵԱՏՄ-ն ստեղծվել է ազգային տնտեսությունների համապարփակ արդիականացման, համագործակցության և մրցունակության բարձրացման և անդամ պետությունների բնակչության կենսամակարդակի բարձրացման համար կայուն զարգացման պայմաններ ստեղծելու նպատակով։

ԵԱՏՄ տարածքում ոսկերչական իրերի և թանկարժեք մետաղների ներմուծումն ու արտահանումը կարգավորվում է «Եվրասիական տնտեսական միության շրջանակներում թանկարժեք մետաղների և թանկարժեք քարերի հետ գործարքների առանձնահատկությունների մասին 2019 թվականի նոյեմբերի 22-ի համաձայնագրով»։ Սույն պայմանագրի 2-րդ հոդվածը սահմանում է իրավահարաբերությունները և գործարքների տեսակները, որոնց նկատմամբ կիրառվում են ներկայացված համաձայնագրի դրույթները: 2-րդ հոդվածի 1-ին կետում ասվում է. «Սույն Համաձայնագիրը սահմանում է Միության շրջանակում թանկարժեք մետաղների և թանկարժեք քարերի հետ գործարքների առանձնահատկությունները և տարածվում է որպես անհատ ձեռնարկատեր գրանցված իրավաբանական և ֆիզիկական անձանց (այսուհետ՝ անհատ ձեռնարկատեր) գործունեության հետ կապված իրավահարաբերությունների վրա թանկարժեք մետաղներով և թանկարժեք քարերով իրականացվող աշխատանքների համար»։ Կարելի է հասկանալ, որ որպես անհատ ձեռնարկատեր չգրանցված և գրանցված իրավաբանական անձ չունեցող հասարակ քաղաքացիների գործունեության հետ կապված իրավահարաբերությունները սույն փաստաթղթով չեն կարգավորվում: 2-րդ հոդվածի 2-րդ կետը սահմանում է, թե ինչ են նշանակում թանկարժեք մետաղներով և քարերով գործողությունները.

1. թանկարժեք մետաղների ու թանկարժեք քարերի նկատմամբ սեփականության և այլ գույքային իրավունքների փոխանցման հետ կապված գործողություններ (թանկարժեք մետաղների և թանկարժեք քարերի շրջանառություն), ներառյալ թանկարժեք մետաղների և թանկարժեք քարերի որպես գրավ օգտագործելը.
2. թանկարժեք մետաղների և թանկարժեք քարերի ֆիզիկական վիճակի կամ պարունակության փոփոխություն հանքարդյունաբերության, թանկարժեք մետաղների արտադրության, թանկարժեք քարերի արդյունահանման, հետագա վերամշակման (մշակման) և թանկարժեք մետաղների ու թանկարժեք քարերի օգտագործման ընթացքում.
3. Միության ապրանք հանդիսացող թանկարժեք մետաղների և թանկարժեք քարերի տեղաշարժը Միության անդամ չհանդիսացող պետությունների տարածքներով և (կամ) ծովով, ինչպես նաև Միության մաքսային տարածքով (ներառյալ թանկարժեք մետաղների և թանկարժեք քարերի փոխադրումը պահեստավորման վայրեր, ֆոնդեր և պահուստներ), դրանց պահպանումը և ցուցադրությունը.
4. թանկարժեք մետաղների և թանկարժեք քարերի ներմուծումը Միության մաքսային տարածք և դրանց արտահանումը Միության մաքսային տարածքից՝ Միության օրենսդրությամբ նախատեսված ակտերով սահմանված կարգով։

Նույն հոդվածի 3-րդ կետում նշվում է, որ սույն պայմանագիրը չի տարածվում այն ​​գործունեության վրա, որը կապված չէ ձեռնարկատիրության  հետ, այլ իրականացվում է անձնական, ընտանեկան, կենցաղային կամ այլ նպատակներով:

Ներկայացված համաձայնագրի 7-րդ հոդվածում ասվում է. «Մի անդամ պետության տարածքից չմշակված բնական ադամանդների տեղափոխումը մեկ այլ անդամ պետության տարածք իրականացվում է չմշակված բնական ալմաստների միջազգային հավաստագրման սխեմայի պահանջներին համապատասխան: Չմշակված բնական ադամանդների միջազգային հավաստագրման սխեմայի  գրանցման և տրամադրման կարգը (Kimberley Process վկայական*), ինչպես նաև չմշակված բնական ադամանդի միջազգային հավաստագրման սխեմայի պահանջներին համապատասխանության վերահսկման կարգը սահմանվում է անդամ պետության օրենսդրությամբ»։

*Kimberley Process հավաստագիրը հատուկ ձևաչափով կեղծիքից պաշտպանված փաստաթուղթ է, որը նույնականացնում է չմշակված ադամանդների խմբաքանակը որը  համապատասխանում է հավաստագրման սխեմայի պահանջներին:

Հոդված 8-ը սահմանում է, որ Միության շրջանակներում չի թույլատրվում իրականացնել գործարքներ թանկարժեք քարերով, որոնց դասակարգման բնութագրերը սահմանված չեն։ Թանկարժեք քարերի դասակարգման և արժեքի բնութագրերի որոշումը կատարվում է Միության շրջանակներում օգտագործվող նորմատիվային և տեխնիկական փաստաթղթերի հիման վրա՝ տեսակավորման, առաջնային դասակարգման և նախնական գնահատման գործընթացում (անդամ պետության տարածքում հանքարդյունաբերության դեպքում), թանկարժեք քարերի նույնականացում (Միության մաքսային տարածք միության անդամ չհանդիսացող պետությունների տարածքներից Միության մաքսային տարածք ներմուծման դեպքում), ինչպես նաև դրանց վերամշակման ավարտից հետո։

Հոդված 11-ում ասվում է, որ ոսկերչական և այլ իրերը, որոնք ներմուծվել են Միության տարածք և բաց թողնվել ներքին օգտագործման համար մաքսային ընթացակարգի համաձայն, պետք է համապատասխանեն հարգին, որը համապատասխանում է ոսկերչական և այլ իրերի հարգադրոշմման, վերլուծության պահանջներին։ Այս հոդվածը դրույթներ է սահմանում նաև դեպի Միության անդամ երկրներ և երրորդ երկրներ արտահանման վերաբերյալ։ 6-րդ կետը սահմանում է. «Մեկ անդամ պետության տարածքում հարգադրոշմված զարդերը և այլ ապրանքները, եթե դրանք տեղափոխվում են մեկ այլ անդամ պետության տարածք, ենթակա չեն լրացուցիչ հարգադրոշմման և վերլուծության»: 5-րդ կետը սահմանում է. «Անդամ պետության տարածքում արտադրված ոսկերչական և այլ իրերը, որոնք նախատեսված են Միության անդամ չհանդիսացող պետություններ արտահանելու համար, ենթակա չեն հարգադրոշմման, վերլուծության այն դեպքում, եթե դա նախատեսված է անդամ պետության օրենսդրությամբ, ում տարածքում արտադրվել են նման իրերը»։

Այս ոլորտի կարգավորումները նախատեսված են նաև ՀՀ հարկային օրենսգրքով։ ՀՀ հարկային օրենսգրքի 64-րդ հոդվածը ներկայացնում է այն գործարքներն ու գործառնությունները, որոնք ազատված են ավելացված արժեքի հարկից։ Սույն հոդվածի 2-րդ մասի 26-րդ կետում նշվում է, որ ԱԱՀ-ից ազատվում են այն գործարքները, որոնք կապված են թանկարժեք մետաղների (բացառությամբ թանկարժեք մետաղներից պատրաստված ապրանքների (իրերի), այդ թվում՝ ոսկերչական և այլ ապրանքների), ինչպես նաև Արտաքին տնտեսական գործունեության ապրանքային անվանացանկում ընդգրկված թանկարժեք մետաղներից պատրաստված ոսկերչական կիսաարտադրանքի օտարման հետ հետ կապված գործարքները։

• 7106 (արծաթ (ներառյալ ոսկով կամ պլատինով պատված արծաթ), չմշակված կամ կիսամշակված կամ փոշու տեսքով),

• 7108 (ոսկի (ներառյալ ոսկի՝ պլատինե պատված) չմշակված կամ կիսամշակված կամ փոշու տեսքով),

• 7109 00 000 0 (Ոչ թանկարժեք մետաղներ կամ ոսկով պատված արծաթ, չմշակված կամ կիսամշակված),

• 7110 (պլատին, չմշակված կամ կիսամշակված կամ փոշու տեսքով),

• 7113 (Ոսկյա զարդեր և դրանց մասեր՝ պատրաստված թանկարժեք մետաղներից կամ թանկարժեք մետաղներով պատված մետաղներից),

• 7115 (Թանկարժեք մետաղներից կամ թանկարժեք մետաղներով պատված մետաղներից այլ արտադրատեսակներ)։

* Արտաքին տնտեսական գործունեության ապրանքային անվանացանկը (2017 թվականից ԵԱՏՄ Արտաքին տնտեսական գործունեության ապրանքային անվանացանկ) դասակարգիչ է, որն օգտագործվում է մաքսային գործառնությունների համար մաքսային ձևակերպման մասնագետների և մաքսային մարմինների աշխատակիցների կողմից։

Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքի 65-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերի համաձայն՝ Հայաստանի Հանրապետության տարածքից «Արտահանում» մաքսային ընթացակարգով արտահանվող ապրանքների մատակարարումը (բացառությամբ գունավոր և սև մետաղների ջարդոնի) և ԵԱՏՄ ապրանքների (բացի գունավոր և սև մետաղների ջարդոնից) կարգավիճակով ապրանքների մատակարարումը Հայաստանի Հանրապետության տարածքից ԵԱՏՄ անդամ երկիր հարկվում է ԱԱՀ-ի 0% դրույքաչափով, եթե հարկային մարմին է ներկայացվում Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքի 76-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված համապատասխան փաստաթուղթը (արտահանողը հարկային մարմին է ներկայացնում արտահանման հարկի հայտարարագիր)։

Ինչ վերաբերում է ներմուծմանը, ապա 77-րդ հոդվածի 1-ին մասը սահմանում է.

«ԵԱՏՄ անդամ երկրներից Հայաստանի Հանրապետության տարածք ԵԱՏՄ կարգավիճակով ապրանքների (այդ թվում՝ Օրենսգրքի 59-րդ հոդվածի 6-րդ մասով սահմանված) ներմուծման դեպքում հարկ վճարողը պարտավոր է Հայաստանի Հանրապետության տարածք ապրանքների ներմուծման (ՀՀ պետական ​​սահմանը հատող) ամսվան հաջորդող ամսվա 20-ը հարկային մարմին ներկայացնել միայն հետևյալ փաստաթղթերը.

1) ներմուծողի կողմից լրացված ներմուծման հարկային հայտարարագիրը.

2) ներմուծողի կողմից լրացված դիմում ապրանքների ներմուծման և անուղղակի հարկերի վճարման (կամ անուղղակի հարկերի վճարումից ազատելու, այլ եղանակով անուղղակի հարկերի վճարման) թղթային (չորս օրինակից) և էլեկտրոնային տարբերակով, կամ ապրանքների ներմուծման և անուղղակի հարկերի վճարման (կամ անուղղակի հարկերի վճարումից ազատելու, այլ եղանակով անուղղակի հարկերի վճարման) ներմուծողի կողմից լրացված հայտը` էլեկտրոնային ձևով` հարկ վճարողի էլեկտրոնային (թվային) ստորագրությամբ»:

Երրորդ երկրների նկատմամբ ոչ սակագնային կարգավորման միջոցների մասին արձանագրությունը (ԵԱՏՄ մասին պայմանագրի N 7 հավելված) նախատեսում է ապրանքների արտաքին առևտրի ոլորտում լիցենզավորում (գլուխ 9).

«47. Լիցենզավորումն իրականացվում է իրավասու մարմնի կողմից արտաքին առևտրային գործունեության մասնակցին ապրանքների արտահանման և (կամ) ներմուծման լիցենզիա տրամադրելու միջոցով: Մեկ անդամ պետության լիազոր մարմնի կողմից տրված լիցենզիաները ճանաչվում են մյուս բոլոր անդամ պետությունների կողմից:

48. Ապրանքների միասնական ցանկում ընդգրկված ապրանքների արտահանման և (կամ) ներմուծման լիցենզավորումն իրականացվում է սույն Արձանագրության հավելվածով նախատեսված կանոններին համապատասխան:

49. Լիազոր մարմինները տրամադրում են լիցենզիաների հետևյալ տեսակները՝ միանվագ լիցենզի, գլխավոր լիցենզիա, բացառիկ լիցենզիա։ Գլխավոր և բացառիկ լիցենզիաների տրամադրումն իրականացվում է Հանձնաժողովի կողմից սահմվանած դեպքերում:»: Հայաստանում լիցենզավորող մարմինը Հայաստանի Հանրապետության էկոնոմիկայի նախարարությունն է։

Ապրանքների արտահանման և (կամ) ներմուծման համար լիցենզիաների և թույլտվությունների տրամադրման կանոնների 4-րդ հոդվածը սահմանում է, որ լիցենզիաները տրվում են ԵԱՏՄ արտաքին տնտեսական գործունեության ապրանքային անվանացանկի համաձայն դասակարգված յուրաքանչյուր ապրանքի համար, որի նկատմամբ ներդրվել է լիցենզավորում կամ վերահսկողություն։

Այս ոլորտում որոշակի կարգավորումներ նախատեսված են նաև «Մաքսային կարգավորման մասին», «Թանկարժեք մետաղների մասին» ՀՀ օրենքներով և դրանց կից ակտերով։

Թանկարժեք մետաղների և ոսկերչական իրերի ներմուծման և (կամ) արտահանման ոլորտում իրավաբանական օգնության կարիք ունենալու դեպքում խնդրում ենք դիմել Վարդան Խեչյանի գրասենյակ.

☎+374 33 311 00

✉vardan@khechyan.com

🏢 0002 Yerevan, ул. Yekmalyan 6, floor 2

🔗 https://www.armenianlaw.com/

Tg: @VardanLaw