Բժիշկների մասնագիտությունն աշխարհում ամենաբարդ մասնագիտություններից մեկն է, քանի որ բժիշկները կամավոր իրենց վրա են դնում մնացած մարդկանց ճակատագրի պատասխանատվությունը ։

Հաշվի առնելով այս փաստը ՝ հայ օրենսդիրը պետք է բժիշկներին հատուկ իրավունքներ տրամադրի, որպեսզի նրանց պաշտպանեն իրենց իրավունքների չարաշահումից եւ բժիշկների կողմից մանիպուլյացիայի դիմելու հնարավորությունից։

Առանձնահատկությունները իրավունքների բժիշկների կապված է նրա հետ, որ բժիշկներն ունեն նշանակալի դերը հասարակության մեջ։ Բժշկական մասնագիտություն բնութագրվում է հատուկ բարդության եւ չափազանց պատասխանատվության բժիշկների.

Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությունը պետք է պարունակի իրավունքի այնպիսի նորմեր, որոնք կարող են հայ բժիշկներին ապահովել արժանապատիվ պայմաններ ոչ միայն նրանց բարոյական եւ նյութական անկախության, այլեւ մասնագիտական անկախության համար: Սա բժիշկների իրավունքների պաշտպանության այն կատարյալ համակարգն է, որին մենք բոլորս պետք է համառորեն ձգտենք ։

Հայ օրենսդիրը պետք է աջակցի բժշկական ոլորտում մասնագիտության բարձր սոցիալական կարգավիճակին ։

Բժիշկների իրավունքները հայ օրենսդիրով ամրագրված են “Բնակչության բժշկական օգնության, սպասարկման մասին” Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 3-րդ գլխում, որը կոչվում է “բժշկական օգնություն, սպասարկում իրականացնող անձինք, նրանց իրավունքներն ու պարտականությունները”: Սույն օրենքն ընդունվել է 1996թ. մարտի 04-ին ։

Բժիշկը նաև, ինչպես ցանկացած այլ անձ, ոչ միայն ՀՀ վերը նշված օրենքի, այլ նաև ՀՀ Սահմանադրության հիմնական օրենքի հիման վրա իրավունք ունի պաշտպանելու պատիվը, արժանապատվությունը և մասնագիտական համբավը:

Բժիշկը իրավունք ունի որակյալ կրթության, այնպես էլ բազային մակարդակով, եւ հետբուհական, քանի որ նա կարիք ունի շարունակական բարելավման, ուսումնասիրության վերջին ձեռքբերումների բժշկական գիտության եւ պրակտիկայի շնորհիվ բարդության եւ ծավալի իր մասնագիտության.

Դա կարեւոր է իմանալ, որ ցանկացած բժիշկ իրավունք ունի հրաժարվել հիվանդի բուժում, բայց պայմանով, որ դա չի առաջացնում սպառնալիք է հիվանդի կյանքի եւ առողջության. Իսկ ձախողման պատճառը պետք է լինի փոխադարձ վստահության բացակայությունը, Օրինակ, եթե հիվանդը մասամբ կամ ամբողջությամբ չի կատարում բժշկական նշանակումներ: Բժշկի մերժումը Այս դեպքում ընդունելի է, քանի որ բուժումը Նման հանգամանքներում չի կարող նպաստել հիվանդի լավագույն օգնությանը:

Իրավական բնույթի մերժումը տալու համար բժիշկը պետք է կատարի որոշակի ֆորմալ գործողություններ, Մասնավորապես տեղեկացնի որոշակի հիվանդից իր ղեկավարից կամ առողջապահության համապատասխան մարմնից իր հրաժարվելու մասին ։

Հայաստանի Հանրապետությունում բժիշկն օժտված է կազմակերպություններին կամ քաղաքացիներին պատկանող կապի, տրանսպորտի միջոցների անարգել եւ անվճար օգտագործման իրավունքով, բայց միայն այն դեպքում, եթե առկա է հիվանդի կյանքին սպառնացող վտանգ: Բժիշկը կարող է օգտագործել ուրիշի տրանսպորտի բացառապես նպատակով տեղափոխելու հիվանդին մոտակա բժշկական հաստատություն։

Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսգրքի նորմերը տարածվում են նաեւ բուժաշխատողների վրա: Բժիշկը օժտված է նման աշխատանքային իրավունքների, ինչպիսիք են:

• Աշխատանքի պատշաճ պայմաններում աշխատելու իրավունքը, ներառյալ ՝ բժիշկների կողմից հայ օրենսդիրի սահմանած աշխատանքային պարտականությունների կատարման համար անհրաժեշտ սարքավորումներով ապահովումը:
• Բժշկական հաստատության միջոցների հաշվին մասնագիտական վերապատրաստման իրավունք ՝ Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսդրությանը համապատասխան:
• Աշխատանքի խթանման իրավունք ‘ կախված որակավորման մակարդակից, աշխատանքի ծավալից եւ որակից, աշխատանքի առանձնահատկությունից եւ բարդությունից, ինչպես նաեւ գործունեության կոնկրետ արդյունքից:
• Արհեստակցական միություններում միավորվելու իրավունքը:
• Մասնագիտական գործունեության ապահովագրության իրավունք:

Ելնելով վերոգրյալից ‘ բուժաշխատողներն իրավունք ունեն ՀՀ Սահմանադրությամբ, ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքով, “Բնակչության բժշկական օգնության, սպասարկման մասին” ՀՀ օրենքով և Հայաստանի Հանրապետության այլ նորմատիվ իրավական ակտերով նախատեսված հիմնական երաշխիքները:

Բայց եկեք չմոռանանք, որ բացարձակապես ցանկացած իրավունքին դիմակայում են որոշակի սահմանափակումներ հայ օրենսդիրի կողմից սահմանված պարտականությունների տեսքով ։ Բժշկական հարաբերություններում հիվանդի պարտականությունները փոխանցվում են նրա բժշկի իրավունքներին ։

Պայմանավորված է նրանով, որ բժիշկները մատուցում են ծառայություններ, բժշկական բնույթի, նրանց իրավահարաբերությունները հիվանդների հետ կարգավորվում են նաև հայաստանի Հանրապետության Օրենքով, “”սպառողների իրավունքների պաշտպանության Մասին։

Ըստ ՀՀ օրենքի ՝ բժիշկը հանդես է գալիս որպես կատարող, իսկ հիվանդը ՝ որպես պատվիրատու (սպառող) ։

Հայաստանի Հանրապետությունում բժշկական գործունեությամբ զբաղվելու համար Որոշ դեպքերում պարտադիր է թույլտվության, սերտիֆիկատների, աշխատանքային ստաժի առկայությունը: Ավելին, “Բնակչության բժշկական օգնության, սպասարկման մասին” ՀՀ օրենքի 20-րդ հոդվածը բժշկական անձնակազմի որոշ ներկայացուցիչների վրա պարտականություն է դնում մինչև աշխատանքի ընդունվելը և տարբեր ժամանակահատվածներում անցնել բժշկական զննություն և հետազոտություն: Այս պարտականությունը թելադրված է հայ հասարակության անդամների հիգիենայի անվտանգությունն ապահովելու, վարակիչ եւ այլ հիվանդությունների կանխարգելման եւ կանխարգելման նպատակով, որոնց առաջացումը միանգամայն հնարավոր է նրանց աշխատանքի փաստով:

“Բնակչության բժշկական օգնության եւ սպասարկման մասին “ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետությունում բժշկական գործունեություն իրականացնող անձանց պարտականությունների ցանկը:

Եվ այսպես, Հայաստանի տարածքում աշխատող բժիշկը պարտավոր է ցուցաբերել բժշկական բնույթի առաջին անհետաձգելի օգնությունը ՝ անկախ որևէ գործոններից ։ Օրինակ, անկախ այն հիմքերի առկայությունից կամ բացակայությունից, որոնք երաշխավորում են մատուցված բժշկական ծառայության վճարումը ։

Հայաստանում բժիշկը պետք է ապահովի հիվանդի բժշկական օգնության, բարձր մակարդակի սպասարկման որակը, տեղեկացնի յուրաքանչյուրին բժշկական բնույթի օգնության տեսակի, մեթոդների, ծավալների և պայմանների մասին, տրամադրի անհրաժեշտ տեղեկություններ հիվանդ մարդու առողջության և նրա ծախսերի վերաբերյալ:

Հայ օրենսդիրը բժիշկներին օժտել է բժշկական գաղտնիքի պահպանման պարտականությամբ ։

Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության համաձայն ՝ բժշկական գաղտնիքը վերաբերում է մասնագիտական գործունեության հետ կապված տեղեկություններին, որոնց հասանելիությունը խիստ սահմանափակ է ։

Այդ պարտականությունը խախտելու համար մեղավոր անձինք կարող են կրել կամ վարչական կամ քրեական պատասխանատվություն ՝ կախված հիվանդին պատճառված վնասի աստիճանից եւ բնույթից ՝ կապված նրա առողջությանը վերաբերող տեղեկությունների հրապարակման հետ:

Հայաստանում բժիշկները պարտավոր են նաև հոգատարություն և հարգանք ցուցաբերել հիվանդների նկատմամբ և ոչ միայն իրավական տեսանկյունից, այլև հայ ժողովրդի բարոյական և մշակութային դիրքորոշմամբ:

Վերջում նշենք, որ բժշկի և հիվանդի իրավահարաբերությունները կարգավորվում են նաև Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի ենթաբաժնի կողմից ՝ նվիրված ծառայությունների հատուցելի մատուցման համաձայնագրերին:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 777-րդ հոդվածի համաձայն ՝ կատարողի հիմնական պարտականությունն է ծառայության մատուցումը: Այս հոդվածում Նաեւ ասվում է, որ կատարողը պարտավոր է ծառայություններ մատուցել անձամբ, եթե, իհարկե, պայմանագրով այլ բան նախատեսված չէ: