Արդյունաբերական կանեփի օրինականացումը Հայաստանի Հանրապետությունում
Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը օրինականացրել է կանեփի աճեցումը տեխնիկական նպատակների համար: 2021 թվականի հուլիսի 15 որոշում է կայացվել կանեփի արտադրության, ներմուծման, արտահանման կամ մեծածախ վաճառքի լիցենզավորման կարգի և ՀՀ պետական իշխանության գործադիր մարմնի կողմից այս տեսակի գործունեության լիցենզիաների ձևերի հաստատման վերաբերյալ:
Մեր երկրում արդյունաբերական կանեփի արտադրության կազմակերպումը տնտեսական ոլորտում ճգնաժամի դեմ պայքարի պարտադրված միջոց է, ինչը հաստատվում է տարբեր երկրների պրակտիկայով: Օրինակ, Միացյալ Նահանգները, Կանադան և Չինաստանը դա իսկապես դիտարկում են որպես հակաճգնաժամային տնտեսական միջոց:
Չի կարելի հերքել, որ գործունեության այս բնագավառում կան ռիսկեր, ուստի անհրաժեշտ է, որ ՀՀ իշխանությունները միաժամանակ ունենան այդ ռիսկերի կառավարման մեխանիզմներ:
Ընդհանրապես, կանեփի բիզնեսով զբաղվելու հնարավորությունը մեծ հետաքրքրություն է ներկայացնում ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետությունում, այլև մի շարք այլ երկրներում ՝ ինչպես տնտեսապես բարձր զարգացած, այնպես էլ զարգացող: Դա սպասելի էր այն պատճառով, որ կանեփի արտադրանքը հանվել Է ՄԱԿ-ի մակարդակով թմրանյութերի ցանկից, ուստի մեզ մնում է միայն ընդունել նոր իրողությունը ։
Հայաստանում կանեփին իրավական կարգավիճակ տալը հանգեցրեց ՀՀ հետևյալ օրենքներում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու անհրաժեշտությանը.
1) «Լիցենզավորման մասին»
2) «Պետական տուրքի մասին»
3) «Թմրամիջոցների, հոգեմետ նյութերի մասին»
Հայաստանում միայն համապատասխան լիցենզիայի առկայության դեպքում քաղաքացիներին թույլատրվում է արտադրել, արտահանել, ներմուծել կամ զբաղվել արդյունաբերական կանեփի մեծածախ առևտրով: Գործունեության այդ տեսակներից մեկի իրականացման լիցենզիան տրվում է 10 տարի ժամկետով լիցենզավորող մարմնի կողմից, այն է ՝ ՀՀ առողջապահության նախարարության կողմից ՝ երկարաձգման իրավունքով: Սույն լիցենզիայի գործողությունը հնարավոր է ոչ միայն երկարաձգել ՀՀ օրենքի շրջանակներում, այլև կասեցնել կամ դադարեցնել:
Կարևոր է նշել, որ Հայաստանում միայն իրավաբանական անձինք իրավունք ունեն լիցենզիա ստանալ մեր օրենսդրության համաձայն ։ Ֆիզիկական անձինք զրկված են նման իրավունքից, որպեսզի Հայաստանի իշխանությունները չկորցնեն կանեփի հետ կապված բոլոր գործունեությունը վերահսկողության տակ պահելու հնարավորությունը:
“Պետական տուրքի մասին” ՀՀ օրենքի համաձայն ՝ լիցենզիա տալու համար գանձվում է պետական տուրք ՝ Հայաստանի Հանրապետության սահմանած կարգով և չափով: Լիցենզավորող մարմինը պարտավոր է Այդ մասին տեղեկացնել հայտատուին լիցենզիայի կամ դրա կրկնօրինակի տրամադրման, դրա գործողության ժամկետի երկարաձգման, վերաձևակերպման մասին որոշման ընդունման պահից մեկ աշխատանքային օրվա ընթացքում: Իր հերթին, հայտատուն պարտավոր է Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված պետական տուրք վճարել համապատասխան ծառայության մատուցման համար ոչ ուշ, քան լիցենզիայի կամ դրա կրկնօրինակի տրման, դրա գործողության ժամկետի երկարաձգման, վերաձեւակերպման պահից հինգ աշխատանքային օրվա ընթացքում:
ՀՀ օրենսդրության համաձայն `պետական տուրքը վճարվում է կանխիկ կամ անկանխիկ եղանակով` կախված դիմողի հայեցողությունից: Որպես կանխիկ ձեւով Պետական տուրքի վճարման ապացույց հանդես է գալիս վճարողին բանկի, պաշտոնատար անձի կամ դրամարկղային մարմնի կողմից տրված անդորրագիրը, որը կատարել է Վճարումը: Իսկ անկանխիկ ձեւի դեպքում պետական տուրքի վճարման փաստը հաստատվում է վճարողի վճարման կարգադրությամբ `դրա կատարման մասին համապատասխան բանկի նշումով: Այլ կերպ ասած, վճարման հանձնարարականի վրա պետք է դրվի “վճարողի հաշվից դուրս գրված”դաշտում ։
Այն իրավիճակում, երբ հայտատուն չի ներկայացրել պետական տուրքի վճարումը հավաստող փաստաթուղթ, լիցենզավորող մարմինն իրավունք ունի ստուգել դրա վճարման փաստը ՀՀ պետական վճարումների էլեկտրոնային համակարգում: Պետական տուրքը ՀՀ օրենքով սահմանված ժամկետում չվճարելու դեպքում գործունեության համապատասխան տեսակն իրականացնելու հավակնորդի հայտը ենթակա է մերժման, քանի որ ՀՀ պետական մարմինների կողմից յուրաքանչյուր իրավաբանական նշանակություն ունեցող գործողության համար դիմած անձանց նկատմամբ վճարվում է պետական տուրքը պարտադիր կարգով:
Հայաստանի Հանրապետության լիցենզավորող մարմին դիմելու ալգորիթմը բարդ բնույթ չի կրում, բայց ամեն դեպքում անհրաժեշտ է հաշվի առնել Հայաստանի տարածքում գործունեության լիցենզավորման բոլոր պարտադիր պահանջներն ու պայմանները, ինչը դիմումատուից պահանջում է մեծ ուշադրություն և ազատ ժամանակ:
Դիմումատուն, առաջին հերթին, պետք է նախապատրաստի անհրաժեշտ փաստաթղթերի փաթեթ ՝ լիցենզավորող մարմին դիմելու համար։ Փաստաթղթերը ոչ լրիվ ծավալով տրամադրելու կամ փաստաթղթերում ոչ էական թերությունների առկայության դեպքում լիցենզավորող մարմինը դիմողին առաջարկում է դրանք հայտնաբերելու պահից երկու աշխատանքային օրվա ընթացքում վերացնել թերությունները: Այն դեպքում, երբ հայտատուն ներկայացնում է այնպիսի փաստաթղթեր կամ նյութեր, որոնք պարունակում են կեղծ կամ խեղաթյուրված տեղեկատվություն, հայտը միանշանակ մերժվում է, ուստի պետք չէ ռիսկի դիմել:
Արդյունաբերական կանեփի արտադրության լիցենզիա ստացած իրավաբանական անձը, “Լիցենզավորման մասին” ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի 8-րդ մասի հիման վրա, հայ հասարակության առողջության եւ բարքերի, այլ անձանց իրավունքների եւ ազատությունների պաշտպանության վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության միջազգային անվտանգության եւ միջազգային պարտավորությունների ապահովման նպատակով, չպետք է այդ գործունեության մեջ ներգրավի հետեւյալ կատեգորիաներին.:
ա) 18 տարին չլրացած կամ մեծահասակ չդարձած անձինք
Բ) թմրամիջոցների կամ հոգեմետ նյութերի հետ կապված հանցագործության համար դատվածություն ունեցող անձանց ՝ անկախ դատվածությունը մարելու կամ հանելու հանգամանքից
գ) թմրամիջոցների կամ հոգեմետ նյութերի հետ կապված վարչական իրավախախտման համար պատասխանատվության ենթարկված անձինք
դ) թմրամոլությունից տառապող անձինք
ե) թմրամիջոցներ կամ հոգեմետ նյութեր ընդունող անձինք
Վերոնշյալ նորմի կապակցությամբ դիմողը պարտավոր է լիցենզավորող մարմին ներկայացնել այն աշխատակիցների վերաբերյալ բոլոր տվյալները, որոնց պատրաստվում է ներգրավել այդ գործունեության մեջ: Այդ պատճառով Հայաստանում կարող են cannabis արտադրել միայն ստուգված/գրանցված իրավաբանական անձինք ։
Անհրաժեշտ է ընդգծել, որ Հայաստանում կանեփի իրավական կարգավիճակը հավասար չէ ամենաթողությանը։ Հայ օրենսդիրը սահմանել է ոչ ավելի, քան 200,000 (երկու հարյուր հազար) տոննա արդյունաբերական կանեփի արտադրություն և 200,000 (երկու հարյուր հազար) լիտր կանեփիդիոլի յուղից ավել `թողարկված բոլոր լիցենզիաների ընդհանուր գումարով: Դրանից հետևում է, որ յուրաքանչյուր իրավաբանական անձ կարող է արտադրել արդյունաբերական կանեփի սահմանված չափի ոչ ավելի, քան 10% (տասը տոկոս):
Ամփոփելով ՝ կարող ենք եզրակացնել, որ ՀՀ գործող օրենսդրությունը ձեռնարկատերերին թույլ է տալիս աճեցնել արդյունաբերական կանեփ ՝ վերացնելով այս ոլորտում նախկինում առկա բազմաթիվ սահմանափակումները, քանի որ արդյունաբերական կանեփը գյուղատնտեսության ամենահեռանկարային ոլորտներից մեկն է աշխարհում: .
Բացի այդ, cannabis-ի օրինականացումը կհանգեցնի Հայաստանի սեւ շուկայի դուրս մղմանը օրինական վաճառքի միջոցով, ինչը թույլ կտա զգալի շահույթ խլել թմրավաճառներից հօգուտ Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի: